Jak uczymy
SAZ
Pozytywny nurt Stosowanej Analizy Zachowania – model IWRD i placówek rekomendowanych
W IWRD co roku prowadzone są ewaluacje, które pozwalają na określenie poziomu funkcjonowania naszej placówki w różnych jej aspektach w danym roku szkolnym. Dzięki przeprowadzanym ewaluacjom informacje zwrotne otrzymują wszyscy pracownicy zatrudnieni w IWRD: nauczyciele-terapeuci, trenerzy, superwizorzy oraz personel administracyjny. Informacje uzyskane z ewaluacji pozwalają na wprowadzanie modyfikacji, które w konsekwencji wpływają na poprawę świadczonych przez nas usług i pozwalają jeszcze efektywniej pomagać dzieciom z autyzmem.
Etapy terapeutyczne w terapii dziecka z autyzmem
Terapia dziecka z autyzmem wymaga od terapeuty ogromnej wiedzy i doświadczenia. Celem głównym terapii jest szeroko pojęte dobro oraz szczęście dziecka z autyzmem i jego rodziny. Aby móc realizować te cele dziecko z autyzmem przechodzi przez poniższe etapy terapeutyczne:
1. Okres adaptacji dziecka z autyzmem
Każdą terapię zaczynamy od nawiązania bliskiej relacji z dzieckiem. Nigdy nie rozpoczynamy nauki dopóki nie jesteśmy pewni, że dziecko czuje się w naszej placówce dobrze i bezpiecznie.
Każde dziecko, które do nas przychodzi jest stopniowo wprowadzane do nowego środowiska, jakim jest nasze przedszkole. W pierwszych tygodniach nauki zaprzyjaźnia się z nauczycielami, poznaje wszystkie miejsca w przedszkolu – swoją salę, korytarze pełne zabawek, salę gimnastyczną, jadalnię i nasz piękny plac zabaw. Wybiera ulubione zabawki, które przenosimy do miejsca, gdzie dziecko najczęściej się bawi i odpoczywa.
2. Przygotowanie do nauki dziecka z autyzmem
Po tym wstępnym okresie, po którym zarówno rodzice jak i nauczyciele są już pewni, że dziecko dobrze się czuje w IWRD i z radością do nas przyjeżdża rozpoczynamy układanie programu edukacyjnego i tworzenie indywidualnych systemów motywacyjnych. Robimy to w oparciu o wyniki testów, obserwacje i wykonane próby – tzw. pomiary stanu wyjściowego określonej umiejętności.
Każdy program jest „szyty na miarę” i dopasowany do dziecka. Na przestrzeni 16 lat funkcjonowania IWRD nie było dwóch identycznych programów edukacyjno – terapeutycznych ani dwóch identycznych systemów motywacyjnych. Każde dziecko ma inne potrzeby i lubi coś innego, każde jest wyjątkowe i od każdego możemy się czegoś nowego nauczyć. Najważniejsze jest dla nas samopoczucie dziecka i tym się kierujemy dobierając programy. Liczba zadań w ciągu dnia jest dopasowana do jego indywidualnych możliwości. A co najważniejsze, dziecko zupełnie nie wie, że wspólna zabawa z nauczycielami jest w istocie formą sprawdzania jego umiejętności.
Nauczyciel podczas pobytu dziecka w przedszkolu w delikatny sposób sprawdza czy dziecko rozumie nazwy czynności, rozpoznaje zabawki, zna nazwy pomieszczeń czy potrafi się samodzielnie bawić itd. Nigdy nie robimy nic wbrew dziecku. Jeżeli zauważamy, że są polecenia czy sytuacje, które sprawiają dziecku szczególną trudność, to natychmiast się z nich wycofujemy. Do pierwszych programów wkładamy tylko takie zadania, które są dla dziecka przyjazne i które dziecko zaakceptuje.
Dzięki badaniom przeprowadzonym z zakresu Stosowanej Analizy Zachowania (SAZ) wiemy, że żeby nauka była dla dziecka miła i przyjazna konieczne jest stosowanie różnego rodzaju nagród. Systemy motywacyjne są niezbędne do ciągłego budowania współpracy między dzieckiem a nauczycielami.
Dobrze dobrany system motywacyjny powoduje, że dziecko czuje się szczęśliwe i dumne ze swoich osiągnięć. Chętnie się uczy i cieszy się ze swoich sukcesów. Zaczyna również zauważać radość innych osób. Należy jednak pamiętać, że to dziecko decyduje co jest w jego systemie motywacyjnym – nie powinno się dziecku niczego narzucać ani wykluczać jego ulubionych zabawek czy przekąsek.
W pierwszym okresie nauki sprawdzamy również jak dziecko czuje się w grupie rówieśniczej. Czy lubi przebywać z innymi dziećmi, czy chce uczestniczyć we wspólnych zajęciach z rówieśnikami. Nasze doświadczenie pokazuje, że dzieci z autyzmem w tym pierwszym etapie najbezpieczniej się czują, kiedy uczą się indywidualnie z jednym terapeutą. Staramy się, żeby jak najszybciej podczas nauki w sali był inny rówieśnik, a po roku łączymy dzieci w pary, a jeśli to możliwe, żeby uczyły się w grupie rówieśniczej. Oczywiście wszystkie zmiany są robione w taki sposób, żeby dziecko czuło się komfortowo i bezpiecznie.
3. Wstęp do właściwej terapia dziecka z autyzmem
Dziecko które, dobrze się już u nas czuje, ma ustalony program edukacyjno-terapeutyczny i stworzony system motywacyjny może rozpocząć terapię w pełnym wymiarze. Co to oznacza? Przede wszystkim realizację tych celów, które są najważniejsze dla rozwoju każdego dziecka – nabywanie nowych umiejętności.
Świat każdego dziecka to świat, w którym ciągle się ono czegoś uczy. Uczy się chodzić, bawić, mówić, komunikować z innymi. Dziecko stopniowo zaczyna rozumieć różnego rodzaju zasady i zgodnie z nimi się zachowywać. Dokładnie tak powinien być ułożony program edukacyjno-terapeutyczny dziecka z autyzmem. Oznacza to, że program powinien być funkcjonalny i powinien uwzględniać wszystkie sfery funkcjonowania i etapy rozwoju dziecka neurotypowego. Tylko w taki sposób możemy pomóc dziecku ze spektrum autyzmu stać się samodzielnym, szczęśliwym człowiekiem. To od nauczyciela zależy z jakimi umiejętnościami dziecko wejdzie w dorosłe życie, to od nauczyciela zależy jego przyszłość. Im więcej porażek i niepowodzeń w wieku dorosłym, tym więcej frustracji i trudności. W efekcie może to prowadzić do poważnych problemów ze zdrowiem psychicznym i fizycznym.Dlatego na każdym nauczycielu ciąży ogromna odpowiedzialność, dlatego tak ważne jest wybieranie takich metod i technik uczenia, co do których jesteśmy pewni, że naprawdę dziecku pomogą.
4. Przebieg terapii dziecka z autyzmem
Podczas nauki z dzieckiem trzeba umiejętnie stosować i wprowadzać w życie wszystkie zasady Stosowanej Analizy Zachowania (SAZ). Co to oznacza? Przede wszystkim codzienną dbałość o poczucie bezpieczeństwa i zadowolenia dziecka. Jak możemy to robić? Wsparcie powinno odbywać się na różnych płaszczyznach. Trzeba pamiętać o wielu bardzo ważnych aspektach terapii. Wszystkie zadania należy dostosować do możliwości dziecka – nie mogą to być zadania ani zbyt trudne ani za łatwe. Zadania nie mogą trwać zbyt długo, a każda sesja uczenia powinna kończyć się sukcesem. Każdy, choćby najmniejszy wysiłek dziecka, powinien być zauważony i doceniony zgodnie z ustalonym systemem motywacyjnym – bo to przecież dziecko najlepiej wie, co jest dla niego atrakcyjne i ciekawe.
Podczas nauki należy stosować takie formy pomocy, czyli takie podpowiedzi i techniki uczenia, które dziecko akceptuje i które są dla niego zrozumiałe. Program należy ciągle modyfikować w zależności od robionych przez dziecko postępów. Pozwala to na dbałość o ciągły rozwój, a z drugiej strony pozwala dziecku uniknąć znudzenia, co może prowadzić do frustracji.
Skąd wiemy, że dziecko powinno realizować kolejne kroki danego zadania? Z regularnie prowadzonej rejestracji. Obiektywny sposób zapisu robionych postępów pozwala na podejmowanie trafnych decyzji, co do momentu wprowadzania kolejnych etapów danego zadania. Dzięki rejestracji możemy też szybko zauważyć, że dane zadanie nie jest odpowiednio dostoswane do dziecka lub że wybrana technika uczenia nie sprawdza się w tym zadaniu. Pozwala też podjąć decyzję o konieczności modyfikacji systemu motywacji, który może już nie jest dla dziecka atrakcyjny.
Należy ciągle pamiętać o uczeniu umiejętności, które pozwolą dziecku na samodzielne życie a z drugiej strony ułatwią funkcjonowanie w grupie rówieśniczej. Nauczyciel powinien wyznaczać cele terapeutyczne mając na uwadze dobro dziecka i jego szczęśliwe życie.
5. Nauczyciel-terapeuta w terapii dziecka z autyzmem
Nauczyciel pracujący w "pozytywnym nurcie SAZ" ma na uwadze ogólnie rozumiane dobro dziecka. Troszczy się o jego aktualny rozwój, pamiętając, że bierze ogromną odpowiedzialność za jego przyszłość. To od jego trafnych decyzji zależy czy jego podopieczny będzie w przyszłości szczęśliwym człowiekiem. Nauczyciel pracujący w pozytywnym nurcie Stosowanej Analizy Zachowania (SAZ) dba również o dobro całej rodziny dziecka z ASD. Robi wszystko, żeby wspierać rodziców i pomagać im w codziennym życiu. Jest to nauczyciel pełen wrażliwości, ciepła, akceptujący trudności i problemy z jakimi na co dzień boryka się jego uczeń. Ale jest to też osoba świadoma, z ogromną wiedzą, znająca swoje ograniczenia i możliwości, szukająca rozwiązań nawet w tych najtrudniejszych w życiu dziecka sytuacjach. Ale rozwiązań, które są w pełni etyczne i akceptowane przez to dziecko i jego rodzinę. Nauczyciel SAZ to osoba, która nieustannie się rozwija, która wie, że utrzymanie najwyższych standardów terapii wiąże się z samokształceniem i pracą w zespole, gdzie doświadczone osoby służą radą i wsparciem.
Etyka w terapii autyzmu u dziecka
Kodeks etyki ma za zadanie określenie i wskazanie norm zabezpieczających dobro dziecka oraz ram etycznych postępowania terapeutów. W pracy terapeutycznej ściśle kierujemy się "Kodeksem Etyki Analityka Zachowania", który definiuje standardy działań terapeutycznych, praw interesariuszy, profesjonalizmu terapeutów, ich odpowiedzialności zawodowej, itp.